Het Trax label stond er destijds om bekend dat ze hun platen persten met behulp van gerecycled vinyl. Dat had zo zijn invloed op de kwaliteit van de persingen. De platen klonken vaak alsof ze al duizenden keren gedraaid waren door een club DJ! Soms hadden we 3 kopieën van de zelfde plaat tot onze beschikking met beschadigingen op exact dezelfde plekken. Het lijkt er dus op dat deze beschadigingen ook al op de metal stampers gezeten moeten hebben die gebruikt werden voor de persing. De meeste platen uitgegeven op Trax Records bevatten dit soort beschadigingen in meer of mindere mate.

Zelfs met al onze audio restauratie ervaring werd het remasteren en restaureren van de Trax catalogus een ontzettend lastige job. Veel tijd ging zitten in het opnemen en declicken van het vinyl. De-clicken vereist een speciale techniek omdat de tikjes en kraakjes moeten verdwijnen zonder dat daarbij de muziek aangetast wordt. Als mastering engineer ontvangen we regelmatig commercieel uitgebrachte CD’s waarbij de muziek aangetast is door verkeerd gebruik van de-clickers. De-clickers worden gebruikt om automatisch tikken en gekraak te verwijderen uit audio bestanden. Ze zijn verkrijgbaar als hardware of software variant. Bijna alle commercieel verkrijgbare de-clickers kunnen gebruikt worden voor het declicken van orkest of koor opnames. Helaas werken ze niet goed met muziek waar veel zogenaamde “transients” in voorkomen zoals House muziek en de meeste andere vormen van elektronische dans muziek. Deze transient geluiden komen bijvoorbeeld voor in de bass-drum. Wanneer je dit instrument analyseert en het geluid opdeelt in twee delen dan bestaat dit geluid uit de ”tik” die gevolgd wordt door een “boem”. Eerst hoor je de tik. Dit is het transient gedeelte.

om.

Zowel de tik als de boom zijn belangrijke elementen die het karakter van het geluid bepalen. Vanuit technisch oogpunt lijkt het “tik” gedeelte teveel op een beschadiging in het geluid. Een de-clicker kan niet het onderscheid maken tussen een tik veroorzaakt door een bass-drum en een tik (beschadiging) in het vinyl en zal ze beide verwijderen. Zonder de tik in de bass-drum verliest deze zijn kracht. Dit levert een slap en levenloos geluid op. Bij muziek die grotendeels op beats gebaseerd is, is dit natuurlijk dramatisch!

Andere geluiden in de muziek die ook transients bevatten ondergaan hetzelfde lot wanneer ze door een de-clicker heen gehaald worden.

Zelf ben ik ook nogal gek op muziek uit het “dance” genre en ik ben altijd teleur gesteld als ik een CD koop waar de de-clicker alle transients van de muziek heeft “opgegeten”. Ik hoor nog liever wat getik en gekraak door de muziek heen dan dat ik naar een nummer moet gaan zitten luisteren waar alle kracht en details uit verdwenen zijn. Maar ik realiseer me ook dat als de consument een CD koopt dat deze niet verwacht dat daar tikken en gekraak in zitten. Het voordeel van weergave vanaf CD is nu juist dat je daar geen tikken en gekraak doorheen hoort zoals bij de traditionele platenspeler.

Een andere optie om muziek opgenomen vanaf vinyl schoon te maken is door iedere tik die er niet in hoort met de hand weg te tekenen. Dit is in de meeste gevallen echter geen optie omdat iedere plaat wel honderden of duizenden kleinere en grotere tikjes kan bevatten. Hierdoor zou het tik vrij maken van 1 nummer al dagen in beslag gaan nemen.

Omdat ik niet tevreden was over de resultaten die kunnen worden behaald met commercieel verkrijgbare de-clickers heb ik besloten om zelf een nieuwe de-clicking techniek te ontwikkelen. Deze techniek tast de transienten van de muziek niet aan zodat de muziek krachtig en dynamisch blijft klinken.

Een ander probleem waar we tegenaan liepen bij de audio restauratie van de Trax catalogus was dat de muziek van dit label veelal vrij eenvoudig en in home studio’s geproduceerd werd.  Sommige nummers werden gewoon op een audio cassette opgenomen en dat noemde men dan de master.
Daarnaast werd deze consumenten cassette vervolgens bijna 1:1 overgezet op vinyl. Zonder dat daar nog veel verdere mastering aan te pas kwam om de kwaliteit van het toch al niet optimale geluid te verbeteren. Sommige tracks klonken erg dof terwijl andere weer te scherp klonken. Soms zat er in het linker kanaal weinig bas terwijl in het rechterkanaal juist weer teveel hoge tonen waren. Ook waren een aantal tracks mono!  Daarnaast was de ruis van de audiocassette vaak nog harder dan de ruis die een plaat sowieso heeft. Of er was door het hele nummer heen een brom te horen. Etc, etc, etc….

Sommige platen waren zo beschadigd tijdens het mastering en of pers proces dat het letterlijk vele uren kosten om deze platen weer als nieuw te laten klinken. Stukjes muziek uit verschillende plaat opnamen werden gecombineerd en of delen uit de plaat werden vervangen voor andere gelijk klinkende  stukken uit de plaat. Hierbij is veel geduld nodig.

Om de platen weer als nieuw te laten klinken is iedere plaat afzonderlijk geremasterd en gerestaureerd. De ruis en brom zijn zoveel mogelijk verwijderd en klank en dynamiek zijn behoorlijk geüpgrade. Op sommige nummers zijn nog wat kleine storingkjes te horen. Deze konden niet verwijderd worden zonder het geluid aan te tasten. Maar de meeste platen klinken weer alsof ze gisteren zijn opgenomen in plaats van 25 jaar geleden. En dat, beste lezer, is een hele vooruitgang.

Arjan Rietvink

Via de link hieronder kun je de 16 CD box set bestellen: www.amazon.co.uk/Traxbox-Records-First-Complete-Releases/dp/B00BLXKGYA